Özel öğrenme güçlüğü, zekası normal ya da normalin üstünde olan bir çocuğun, dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma-yazma, matematik becerilerinde yaşıtlarına ve zekasına oranla düşük başarı göstermesidir. 

 

• Beyindeki bazı farklılıklar nedeniyle öğrenme (bilgiyi işleme) süreçlerinden bir kısmında ya da hepsinde aksama yaşayabilirler. 

• Her çocuğun iyi olduğu ya da zorlandığı alanlar vardır.

• Ortak bir tanıyı almalarına rağmen belirtileri ile her çocuk kendine özgüdür.

• Görme-işitme sorununa, zeka sorununa, duygusal problemlerine,

     motivasyonunun azlığına, yetersiz eğitime bağlı değildir.  

 

Disleksi kavramı 19. yy’dan beri bilinen bir  kavramdır. Anlamı okuma güçlüğü’dür. Zaman içinde bunun yerine kullanılan pek çok terim olmuştur.

 

En sık kullanılanlar:

özel/özgül öğrenme güçlüğü/bozukluğu, 

disleksi, 

okuma, yazma, aritmetik güçlüğüdür.

 

Yaygın olarak kabul edilen görüşe göre, öğrenme bozukluğu çeşitli genetik ve çevresel etmenlerle belirlenen, biyolojik temele dayalı bir işlevsel bozukluktur. Öğrenme ve algılama sorunu çocuğun doğumu ile başlar. Eğitim süreci içinde edinilmez, yaşam boyu sürer. 

 

Bilgiyi işleme süreci 

• bilginin alınması, 

• düzenlenmesi, 

• bellekte depolanması,  

• iletilmesine ilişkin dört temel alanda beceri gerektirir. 

 

Özel öğrenme güçlüğünde,

• işitsel ve görsel algı becerileri (işittiğini ve gördüğünü anlayamama),

• işleme hızı (bilginin işlenmesinin zaman alması),

• organizasyon (bilginin doğru yer ve düzen içinde işlenmesi), 

• bellek (bilginin kısa ve uzun süreli bellekte depolanması ve geri çağrılması),

• ince motor (gördüğünü kopya etmek, yazı yazmak, makasla kesmek vb.) ve kaba motor (zıplamak, yürümek, koşmak, sürünmek vb.) beceriler,

• dikkat (gerekli zaman süresince bir şeye odaklanmak), 

• soyutlama (sembollerin yorumlanması),

• sosyal yeterlilik (diğerleri ile yeterli etkileşim) alanlarında güçlükler yaşanmaktadır. 

 

Özel Öğrenme Güçlüğü bireyin,

• hem akademik yaşantısını,  

• hem de yaşamının diğer alanlarını (eğitimini, mesleğini, sosyal ilişkilerini, günlük aktivitelerini, benlik saygısını) etkiler. 

 

 Özel öğrenme güçlüğü belirtileri,

• dil, 

• algısal-kavramsal, 

• motor-koordinasyon, 

• bellek, 

• dikkat-hareket, 

• organizasyon, 

• duygusal-sosyal alanlar şeklinde sınıflanabilir.

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Dil Alanı

• konuşmanın gecikmesi (ilk doğum gününe kadar hiçbir sözcüğün söylenmemesi), 

• sözcük dağarcığının yaşa uygun olmaması, 

• sözcük bulmakta, bilinen objeleri isimlendirmekte (masa, bardak vb.) güçlük, 

• nesnelerin isimlerini (sakal-bıyık vb.), eylem sözcüklerini (almak-vermek vb) karıştırma,

• ses ya da  hecelerin ardışıklığını (şeftali-feştali, kitap-kipat vb.)    öğrenmekte zorlanma,

• sözcüklerdeki seslerin (basket topu-tasket bopu vb.) yerlerini değiştirme, 

• sözcükleri doğru telaffuz (para-pala vb.) edememe (konuşması yabancılar tarafından kolay anlaşılmaz),

• söylemek istediklerini düzgün cümlelerle ifade etmekte zorlanma,

• sadece konuşmakta değil, dinlemekte ve dinlediklerini aktarmakta da güçlük çekme, 

• hikaye anlatmaya ve anlatılmasına ilgi duymama (dinlese bile ses ve sözcüklere ilgi göstermeme),

• basit kafiyeli sözcükleri (taç-maç vb.) ya da harf-ses ilişkisini (her sesin bir sembolü olduğunu bilme ve bazılarını tanıma) öğrenmekte zorlanma,

 

Okul öncesi (Erken dönem) 

Algısal-Kavramsal  Alan

• renk, sayı ve geometrik şekilleri öğrenmekte ve ayırt etmekte güçlük çekme,

• eşleştirme (benzerlik, farklılık), sınıflandırma (boyut, renk ve şekillerine göre objeleri sınıflama), sıralama (büyükten küçüğe sıralama vb.) güçlükleri, 

• kavramları (büyük-küçük, uzun-kısa vb.) öğrenmekte zorluk,  

• zaman (sabah-akşam, dün-bugün-yarın, önce-sonra...), mekan (içeri-dışarı, ayrı-bitişik, altında-üstünde....) yön (aşağı-yukarı, ön-arka ...) kavramlarına ilişkin güçlükler, 

• kitabını ters tutma, ayakkabısını ters giyme,

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Motor-Koordinasyon Alanı

• el tercihinde gecikme (aynı ya da farklı görevleri yaparken sağ ve sol eli karışık kullanma), 

• düğme iliklemekte, yardımsız giyinmekte zorluk,

• yap-boz, küpler, lego gibi oyuncaklarla oynamakta zorlanma,

• kesme, yapıştırma, boyama, çizim faaliyetlerinde isteksizlik ve başarısızlık, 

• kalemi hatalı tutma (avuçla, sıkı tutmak...),

• şekillerin çiziminde yanlış yönden başlama,

• geometrik şekillerin çiziminde (modelden bakarak doğru olarak kopya etme) güçlük

• kaba motor becerilerde ve koordinasyonda (ritmik hareket etmek, el çırpmak, merdiven inip-çıkmak, sek sek oynamak, zıplamak, top atmak-yakalamak, ip atlamak ve bisiklet sürmek...) sorunlar, 

• kazaya yatkınlık ve sakarlık  (takılmak, sendelemek, düşmek, devirmek,     düşürmek...) 

 

 

 

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Bellek Alanı

• Çocuk şiirlerini, şarkılarını, öğretmeninin, arkadaşlarının isimlerini, işittiklerini, gördüklerini (hikaye, oyun, film...) ve onların sırasını hatırlamakta güçlük,

• sürekli tekrarlanan (rutin) işlerde de (yemekten önce elini yıkamayı hatırlamamak...) bellek güçlüğü, 

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Dikkat-Hareket Alanı

• sözlü yönergeleri (iki ya da daha fazla basamaklı) dinleme ve izlemede güçlük,

• dikkatini bir noktaya odaklamakta ve sürdürmekte güçlük,

• el ve ayakların sürekli hareket halinde oluşu, hareketsiz oturamama, 

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Organizasyon Alanı

• her zaman yaptığı işleri yerine getirmekte, bir işe başlamakta ve bitirmekte zorlanma,

• giyinirken giysilerin sırasını (yeleğin üzerine gömlek giymek...) karıştırma,

 

Okul öncesi (Erken dönem)

Sosyal-Duygusal Alan

• yaşından daha çocuksu davranma, 

• yalnız başına ya da daha küçük çocuklarla oyun oynamayı seçme,

• oyuncakların seçimi ve kullanımında yaşından daha çocuksu tercihler, 

• akran ilişkisinde problem yaşama, 

• jest ve mimikleri anlamaktaki güçlük, 

• belirgin bir neden yokken günlerin “iyi” ya da “kötü” geçmesi ya da bir anın diğerine  uymaması,

• duygularının kontrolünde zorlanma, aşırı tepki gösterme ve düşünmeden harekete geçme.

 

Özel Öğrenme Güçlüğü, birçok çocuk için okula başladıklarında ve akademik becerileri kazanmakta başarısız olduklarında fark edilir.

 

 

 

 

7-12 yaş

Dil Alanı

• sesler ile harfler arasındaki bağlantıları öğrenmede yavaşlık, 

• sözcükleri oluşturan sesleri algılamakta ve sözcükleri doğru telaffuz etmekte (özellikle r,ş,j seslerinde) güçlük, 

• sözcüklerdeki benzeşen sesleri (kız-kıs, mal-nal, kar-gar, bil-pil...) algılayamama,

• bir sözcüğü farklı biçimlerde harflerine, hecelerine (m-s-a, kel-i-me...) ayırma, 

• öğrendiği bir sözcüğü tanıyamama ya da birkaç  satır önce okuduğu bir sözcüğü daha sonra gördüğünde tanımakta güçlük çekme,

• dikkati çekecek ölçüde okuma hatası yapma,

• okuma hızının düşüklüğü,

• yüksek sesle okumaktan kaçınma, 

• bir parçayı okurken, satır, sözcük, hece, harf atlama, tekrar okuma, yerini kaybetme, 

• okurken ya da yazarken bazı sesleri, harfleri (b-d-p, m-n, f-v, s-z, b-m, t-d...) karıştırma,

• gördüğü harf, sayı ya da sözcükleri (15-51, 6-9, b-d, ve-ev, ne-en...) ters okuma ve yazma,

• sözcükleri yazarken harf ve hece atlama,

• sözcüklerdeki harflerin sırasını (elma-emla vb.) yazarken karıştırma, 

• bir yazılı  metinde aynı sözcüğü farklı biçimlerde yazma,

• yeni sözcükleri öğrenmekte zorlanma,

• dili hızlı bir şekilde işlemede sorun yaşama (ne söylendiğini, ne istendiğini anlayamama),

• okuduğunu ve dinlediğini anlamakta güçlük çekme, 

• okuma, yazma ve kompozisyon ödevlerinden kaçınma,

• bazen soruları sözel olarak yanıtlamasına rağmen yazılı olarak yanıtlamakta güçlük çekme,

• not almakta ve yazıları kopya etmekte (tahtadan, defterden) zorlanma,

• yazılı ödevini tamamlamak için yaşıtlarından daha fazla zaman harcama,

• düşüncelerini düzgün cümleler kurarak ve yazarak ifade etme becerisi zayıflığı, 

 

7-12 yaş

Algısal-Kavramsal Alan

• yaşına uygun oyunları anlamakta zorlanma,

• akıl yürütmekte ve sorun çözmekte güçlük çekme,

• yeni becerileri yavaş öğrenme,

• sınıfta sunulan bilginin önemini kavramada zayıflık, 

• saati öğrenmekte, zamana ilişkin kavramları ve fiillerin zamanlarını anlamakta zorlanma, 

• basit işlemleri yaparken kağıt-kaleme ya da parmak hesabına gereksinim duyma,

• sayıların ardışıklığını, matematik sembollerini (+, x gibi) karıştırma, 

• çarpım tablosunu öğrenmekte gerilik,

• matematik terimlerini ve kavramlarını anlamada zayıflık,

• sınıfı seviyesindeki matematik problemlerinde uygun işlemi bulmakta zorlanma,

 

7-12 yaş

Motor-Koordinasyon Alanı

• kalemi kontrol etme becerilerinde yetersizlik, çirkin el yazısı,

• harfleri ve şekilleri yanlış yönden başlayarak çizme,

• şekilleri kopya etmekte ve çizmekte güçlük, 

• sağ ve sol karıştırma, 

• ayakkabı, kravat bağlamakta zorlanma,

• fiziksel çevreyi algılamada sorun yaşama, kaza geçirmeye eğilimli olma,

• sakarlık ve beceriksizlik,

• ardışık hareketler gerektiren takım sporlarında başarısızlık,

 

7-12 yaş

Bellek Alanı

• günler, aylar, sayılar ve alfabenin ardışıklığını hatırlamakta güçlük,

• yeni öğrendiği bilgiyi hatırlamakta ve sırasıyla anlatmakta yetersizlik,

• okul gereçlerini sıkça kaybetme,

• sürekli tekrarlanan ya da ardışıklık gerektiren işlerde bellek zayıflığı,

 

7-12 yaş

Dikkat-Hareket Alanı

• sözlü yönergeleri izlemekte zorlanma,

• okur ya da yazarken dikkatini toplamakta güçlük çekme, 

• dikkat süresinin kısalığı,

• hareketsiz kalamama,

 

 

7-12 yaş

Organizasyon Alanı

• materyallerini temiz, düzenli bir şekilde korumakta, 

• ödevlerini ve projelerini  planlamakta, 

• yaptığı işleri kontrol etmekte güçlük çekme,

• düşüncelerini düzenlemekte ve düzgün bir sırada ifade etmekte zorlanma,

 

7-12 yaş

Sosyal-Duygusal Alan

• Benlik saygısının azlığı,

• Arkadaş edinmekte güçlük,

• Grup  oyunlarında kolay kışkırtılma, arkadaşları tarafından kolay yönlendirilmek,

• Değişikliklere zor uyum sağlamak.

 

 

Dikkat!!!

Öğrenme güçlüğü belirtileri her zaman fark edilmeyebilir. Aşağıdaki

belirtiler var ise ÖÖG açısından dikkatli olunmalıdır:Okul başarısızlığı 

Okul korkusu

Bedensel yakınmalar 

Sosyal fobi

Gece korkuları

Konuşma bozuklukları

 

Dikkat!!!

• Acemilik döneminde (1.sınıf) özel öğrenme güçlüğü belirtilerine benzer belirtiler görülebilir. 

• Belirtilerin devamlılığı, şiddeti ve başarıya etkisine dikkat edilmelidir. 

 

Güçlü Yanları

• Meraklı ve çevreleri ile ilgilidirler.

• İlgi duydukları alanlarda kolay kavrarlar ve zengin bilgi birikimine sahiptirler. 

• Sözcükler yerine resimlerle düşünürler.

• Çok boyutlu olarak (bütün duyu organlarını kullanarak) algılar ve düşünürler.

• El becerileri çok iyi olabilir.

• Sezgisel yolla problem çözme becerileri gelişmiştir.

• Hayal güçleri fazladır.

• Yaratıcıdırlar.

 

Eğitim 

Özel Öğrenme Güçlüğünün tedavisi eğitimdir. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal bir okulda eğitimine devam ederken  bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime de alınır. 

 

İlaç

• Özel Öğrenme Güçlüğünü ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi yoktur.

• Özel Öğrenme Bozukluğuna dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, depresyon, kaygı bozukluğu gibi başka psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa ilaçla tedavi uygulanır.

 

Eğitimde,

• Görsel, işitsel, dokunma ve kinestetik algının ve bu algılara ait ayrımlaştırma, dikkat-bellek, ardışıklık yeteneklerinin geliştirilmesi, 

• Motor-koordinasyon becerilerinin geliştirilmesi,   

• Fonetik farkındalığın artırılması,

• Dinleme, konuşma, okuma, yazma (dil) becerilerinin geliştirilmesi,

• Kavram ve düşünme süreçlerinin gelişiminin desteklenmesi amaçlanır. 

 

ÖÖG olan biri nasıl öğrenir?

• Uzun süreli bellekteki bilgileri saklamak için kişisel, anlamlı bağlantılar kurar.

• Ardışıklıktan çok kalıpları (modelleri) hatırlar.

• Yönergelerden çok işaretleri hatırlar.

• Adım adımdan çok bütüncül öğrenir.

• Çok ilgilendiği konular yoluyla okuma-yazma becerilerini öğrenir.

• Anlatılanlardan çok deneyimleriyle öğrenir.

 

Eğitim çok duyuya dayalı olarak verilir:

Birden fazla duyu sistemi kullanılarak öğrenme olasılığı artırılmaya çalışılır. Öğrenme stilleri saptanır (Bir bireyin en iyi öğrendiği yol onun öğrenme stilidir). Zayıf stili (zayıf algı) iyileştirilir, güçlü stili (güçlü algı) ise yoğun bir biçimde kullanılmak üzere desteklenir.

 

Stratejileri geliştirilir: 

Amaç öğrenciye kullanabileceği stratejileri (öğrenme, çalışma, organizasyon) öğreterek yeterli olmasını, aktif ve bağımsız tarzda çalışmasını sağlamaktır.

 

Öğretmenlerin ÖÖG olan çocuklar için uygulayabileceği yöntemleri üç ana başlıkta toplayabiliriz.

 

A. Öğretme Yöntemleri için Önerilen Değişiklikler

B. Sınıf Çalışmaları ve Ödev Sistemi İçin Önerilen Değişiklikler

C. Sınav ve Not Verme Sisteminde Önerilen Değişiklikler

 

A. ÖĞRETME YÖNTEMLERİ İÇİN ÖNERİLEN  DEĞİŞİKLİKLER

 

1. Daha fazla görsel ipuçları ve hatırlatıcılar sağlayın.

2. Ek olarak bireysel yardım verin.

3. Bütün öğrencilerin derse aktif  katılımını sağlayın.

4. Uyanıklık ve dikkatinin artması için elini kullanmasına izin verin.     5. Öğrenciye yararlı olacak gereçler kullanın.

 

1. Daha fazla görsel ipuçları ve hatırlatıcılar sağlayın.

Özel öğrenme güçlüğü olan öğrenciler, çok duyuya dayalı yaklaşımı kullanan öğrenme stratejilerinden oldukça yararlanırlar. Bu yolla hem daha kolay öğrenirler hem de daha kolay hatırlarlar. 

• Öğreteceklerinizi görsel olarak (tepegöz vs....) sunun.

• Dersle ilgili anahtar noktaları -tahta ya da tepegöze- görülecek biçimde yazın ve yeri geldiğinde işaret edin. Önemli bilgiyi sürekli aynı yerleşime yazın ve uzun süre silmeyin. Bilgileri, alfabenin harfleri yerine sayılarla basamaklandırın.              

• Sınıfın çevresine dersle ilgili anahtar sözcükler yerleştirin, tartışıldığında onlara işaret edin. Dersin sunumundan önce, dersi işledikten hemen sonra ve son yazılı sınavdan önce anahtar sözcüklerle gözden geçirme yapın. 

• Önemli bilgiyi kolayca görülen (çöp kutusunun yakınlarına..) yerlere asın.         

• Dikkati çekmek için renkli kalemler  kullanın.

• Günlük derslere ilişkin yol gösterici notlar verin. Ana hatlar biçiminde düzenlenen, anahtar noktaların işaretlendiği, cümleler arasında öğrencinin not almasına olanak veren boşlukların bulunduğu günlük ders notlarını öğrenciye hazırlayın.

• Zorlandığı zaman hemen bakabileceği cebe sığabilecek boyutta kartlar (formüller, çarpım tablosu, fiil çekimleri vb. içeren) hazırlamasına yardım edin. 

• Sınıfta bilgi verici posterler, grafik düzenleyiciler (resim/yazı) kullanın. 

Posterler, önemli tarihsel olayları, dilbilgisi kurallarını veya matematik kavramlarını hatırlatan "görsel hatırlatıcılar" dır. "Çılgın ve tuhaf" resimler, öğrencinin bilgileri belleğine daha kolay yerleştirmesine ve sınav sırasında zihninde canlandırarak doğru yanıta ulaşmasına yardım ederler.

Grafik düzenleyiciler, soyut kavramları somutlaştırırlar, görsel olarak düzenlenmiş bilgiyi öğrenmeye yardım ederler ve hatırlamayı kolaylaştırırlar: İç içe geçmiş iki daire kullanarak iki konunun birbirine benzer ve farklı tarafları gösterilebilir; bir hikaye ve tarihsel bir olayı tanımlarken (ardışıklık becerilerini  geliştirmek için)  film kareleri ya da tren vagonları şeklindeki bölümler sözcükler veya resimlerle doldurulur; rapor ya da deneme türü yazı yazmayı kolaylaştırmak için, (kim, ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl- 5N 1K-) sözcüklerle görsel ipuçları birleştirilebilir ("kim" bir yüzün, "ne zaman" bir saatin, "nerede" bir yerin resmi üzerine yazılır).

 

2. Ek olarak bireysel yardım verin.

• Sınıfta çiftler halinde öğrenimi kullanın. Öğrencileri çiftlere ayırın ve yeni kavramları tartışmalarını sağlayın.

• Akran ya da genç öğrencilerden öğretmen olarak yararlanın.

 

3. Bütün öğrencilerin derse aktif  katılımını  sağlayın.

a. Grup tepkisini kullanın. Bütün öğrencilerin bir kart ya da el işareti ile tepki verdiği sorular sormak katılımı artırmak açısından iyi bir yöntemdir. Öğrenciler yanıtları gösteren bir kartı tutarlar veya baş parmaklarını kaldırırlar. Öğretmen doğru yanıtı olan bir öğrenciyi kaldırır. Daha sonra doğru yanıtı herkese tekrar ettirerek "koro cevabı"nı kullanabilir. Bu öğrenme tekniği, derse daha çok öğrencinin katılmasını, öğretmenin konuyu anlamayan öğrencileri fark etmesini  sağlar. Öğrencinin hayal kurmasına ya da dikkatinin dağılmasına engel olur.    

• El işaretleri: Sorunun yanıtı "evet" ise baş parmak yukarı,  “hayır” ise baş parmak aşağı doğru tutulur. Emin değilse ya da bilmiyorsa, avuç düz bir biçimde dışa dönüktür.

• Yanıt kartları: Plastik kartlarda üç renk vardır: Kırmızı "hayır", yeşil "evet", sarı "bilmiyorum". Kartın arkasında yanıt yazılı olabilir. Öğrenci kartı tutarken sözcüğü görebilir ve yanıtı ile ilgili kafası karışmaz. Diğer kartlar sözcükler içerebilir: Doğru-yanlış, isim-fiil, toplama-çıkarma vb.

• Kart yelpazeleri: Kart yelpazeleri, bir zincir ya da bir halka ile bir araya gelen kartların birleştirilmesi ile yapılabilir. Kategoriler halkalara listelenebilir ve öğrenciler öğretmenin sorusuna yanıt olarak uygun kartı kaldırır. Örneğin, dil bilgisi ile ilgili kategoriler (isim,fiil, sıfat), maddenin halleri (katı,sıvı, gaz) veya çoktan seçmeli sorular için a,b,c,d vb.  

• Koro tepkisi: Birlik, uyum içinde öğrenciler soruları yanıtlar.

     b. Aktif, ele-dayalı öğrenme deneyimleri sağlayın.

• Bir oyun kurun: Tarihsel olayları veya bir romanı bir oyun geliştirerek oynatın.

• Bir küçük kitapçık oluşturun: Bir hikaye veya olayın resimlerle/çizgilerle (gerekirse az yazı ile) anlatıldığı bir kitapçık oluşturun.

• Videoteyp kullanın: Özel olayların ve konuların araştırılması veya bir kitabın anlatımı için videoteyp/audioteyp kullanılmasına  izin verin.

• Fiziksel hareket kullanın: Öğrenme sürecine fiziksel olarak katılmalarını sağlayın.

 

4. Öğrenciye yararlı olacak araçların  kullanımını destekleyin.

• Teknolojik destek araçları: Bilgisayar, teyp, tepegöz, hesap ve fotokopi makinesi vb. 

• Yararlı gereçler: Mekanik kurşun kalem, yazı panosu vb. kullanımına izin verin. Birçok öğrenci nedeni net olarak bilinmemekle birlikte mekanik kurşun kalem kullanmayı tercih etmektedir. Öğrenciler, bu tür kalemlerin el yazısına ilişkin güçlüklerini azalttığını ileri sürmüşlerdir. Bu kalemlerin onlara daha iyi yazım kontrolü, daha fazla yazım doğruluğu, dokunma duyarlılığı ve yenilik sağladığı olasılığından söz edilmektedir. Ayrıca öğrenciler, pano üzerine ders notlarını asarlarsa, daha etkin çalıştıklarını bildirmişlerdir. Bu şekilde hem kağıtları kayıp gitmemekte hem de çalışma masası üzerinde daha fazla çalışma alanı kalmaktadır.

 

5. Uyanıklık ve dikkatinin artması için elini kullanmasına izin verin.

Elin işlemesi, amaçsız kımıldanmalar veya karalamalar (ellerinde tuttukları bir obje -top, ataç vs.-de olabilir) öğrencinin öğrenmesine yardım eder. Öğrencinin zihinsel uyanıklığını sürdürebilmesini, böylece öğretmenini dinleyebilmesini, görevi üzerinde çalışabilmesini sağlarlar.  

 

B. SINIF ÇALIŞMALARI VE ÖDEV SİSTEMİ  İÇİN  ÖNERİLEN DEĞİŞİKLİKLER

 

1. Yazılı çalışmayı azaltın.

2. Uzun süreli projeleri-ödevleri parçalara  bölün.

3. Zor görevler için bir iş ya da ipucu kartı verin. 

4. Niceliği değil, niteliği arayın. 

 

 

1.Yazılı çalışmayı azaltın.

Özel öğrenme güçlüğü olan öğrenciler sınıf ve ev ödevlerini yaparken yaşıtlarına göre daha fazla zaman harcarlar ve bitirmekte de güçlük çekerler. Bu, öğretmenin güçlüğü olan öğrencisine sınıf çalışması ya da ev ödevi vermeyeceği anlamına gelmez. Öğretmen, öğrenci başarılı oluncaya kadar ödevle ilgili beklentilerini azaltabilir, öğrenci başarı gösterdikçe ödevlerin güçlüğünü ve uzunluğunu artırabilir.

    a. Ev ödevi miktarını azaltın. Ev ödevinde önerilen her bir sınıf için  

   10 dakikadır. 

• Daha az problem ve soru düzenleyin: Gerekli becerileri ve ana konuları kapsıyorsa daha az problem ve soru belirleyebilirsiniz. 

• Sadece yanıtları yazdırın: Öğrenci soruları değil sadece yanıtları yazar. Amaç, soruları kopya edip edemediğini değil, öğrencinin sorunun yanıtını bilip bilmediğini görmektir.

• Boşlukları doldurtun:  Problem/cümlelerin tümünü yazmak yerine boşlukları doldursun.

• Okul çalışmasını dikte etmesine izin verin: Öğrenci bir arkadaşının ya da ana babasının okuduğunu/anlattığını yazabilir. Araştırmacılar, öğrenme problemi olan çocukların hazırladığı raporların/özetlerin uzunluğunun ve niteliğinin, çalışmalarını dikte ettikleri zaman artığını bulmuşlardır.

• Yazılı ödevler yerine yaratıcı etkinlikler koyun: Bir kitap anlatımında videoteyp kullanabilir; ünlü bir şiirin resmini yapabilir; bir oyun yazabilir; bir model oluşturabilir; hayali bir seyahat hakkında yazı yazabilir vb.

• Kısaltılmış bilgisayar ödevleri verin: Öğrenme güçlüğü olan çocuklar   klavye becerilerine ilişkin sorunlar yaşamıyorlarsa (bellekte depolama, yavaş hatırlama ve işleme, ince motor beceriler ile ilgili problemlerin bir araya gelmesi ile klavye becerilerinde de zorlanabilirler) bilgisayarla ödev yapmak çok yararlı olabilir. 

    b. Not almayı kolaylaştırmak için ipuçları öğretin. 

• Kısaltmaları öğretin: Yaygın olarak kullanılan sözcükler için, kısaltmalar oluşturmak, not alma hızını artırmaya yardımcı olur. Bu strateji kullanılmadığı zaman not almak, daha karmaşık ve daha zordur. Örneğin-örn; ev ödevi-eö; artı/pozitif-+ vb.

• İki sütun halinde not almalarını sağlayın: Birinci sütuna ana fikir, ikinci sütuna ise ana fikir hakkındaki detaylar yazılır. Not kağıdı uzunluğuna yarısından katlanabilir ya da defter sayfası dikine bir çizgi ile ikiye bölünebilir.

• Ana noktaları belirleyin: Öğrenci “Bu önemli, kaydet” diye uyarılır. 

    c. Not almayı azaltın. Öğrenme güçlüğü olan çocuğa sınıfta  

    anlatılanları dinlerken aynı zamanda yazı yazmak zor gelmekte,   

    yazarken sınıfta söylenenlere odaklanamamaktadır.   

    Bazı stratejiler daha iyi dinlemeyi kolaylaştırır:

• Tüm sınıf için "not alan" bir öğrenci belirleyin: İyi not alan, dersteki önemli noktaları belirleyebilen bir öğrenci bu görevi üstlenir. Seçilen öğrenci not alır, birkaç kopya çıkarır, sınıftaki bir kutuya yerleştirir ve gereksinimi olan öğrenciler bu notları alır.

• Karbon kağıdı kullanın: Karbon kağıdı ile elde edilen kopya, öğrenciye verilir. 

• Kılavuz ders notları sağlayın: Not alma gereksinimini azaltır.

 

2. Uzun süreli ödevleri/projeleri parçalara bölün.

Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar, ödevleri uzun ve karışık olduğunda başlamakta ve bitirmekte çok zorlanırlar. Bellek problemleri, plan yapmak ve planı uygulamak için gerekli organizasyon ve zamanı yönetme becerilerinin zayıflığından dolayı uzun süreli projelerde de birçok problem yaşarlar. Bu durumda görevleri bölmek çok yararlı olabilir.

• Okunacak materyali renkli ataçlarla bölün: Okuma ödevini uzunluğuna göre üç ya da dört parçaya bölün. Renkli ataçlarla bölümleri işaretleyin, öğrenciye kendi kendine "Ataca kadar oku." mesajını vermeyi öğretin. Böylece bitirmeye ne kadar yaklaştığını da görme şansı olur. 

• Ödevleri bölümlere ayırın: Ev ödevlerini bölümlere ayırın. Öğrenci bir bölümü bitirdiği zaman mola alır. 

• Uzun süreli ödevlerin farklı bölümlerini uygun tarihlere göre ayırın. 

• Projenin her bir bölümüne bağımsız olarak not verin.

 

3. Zor görevler için bir iş ya da ipucu kartı verin. 

Öğrenme güçlüğü olan çocuklar ödevle ilgili ne yapacaklarını, nereden başlayacaklarını, nasıl bölümlere ayıracaklarını bilemezler. Adımların kısa bir taslağını sağlayan bir görev kartı oluşturmak projeyi tamamlamasına yardımcı olacaktır. 

 

4. Niceliği değil, niteliği arayın. 

Öğretmenler ödev verdiklerinde çoğunlukla üç şeyi ararlar: Hız, ödevin tümünün yapılması, doğruluk. Örneğin, öğretmen çocukların 30 problemi, ertesi gün bitirmesini ister ve doğru cevaplar bekler. Öğretmenlerin derecelendirme kriteri, hıza ve bütünlüğe odaklandığı zaman, öğrencilere kötü nitelikte çalışma üretme olasılığı doğar. Ödevlerin uygun güçlük ve miktarda oluşu, nitelikli çalışmaların ortaya çıkması olasılığını artırır. Örneğin" Üç tane tam ve ilginç cümle yaz ama içinde ikiden fazla yazım ya da noktalama hatası olmasın".   

 

C. SINAV VE NOT VERME SİSTEMİNDE ÖNERİLEN DEĞİŞİKLİKLER

 

1. Öğrencinin gerçek bilgisini değerlendirmek için sınav biçimini değiştirin. 

2. Soru miktarını azaltın ya da ek zaman verin.

3. Sakin, az uyaranlı bir sınav ortamı seçin.

4. Not verme yöntemlerini düzenleyin.

5. Öğrenciye çalışmasını tamamlaması için destek olun.

 

"Sınavın amacı öğrencinin neyi bildiğinin ölçülmesidir, özel bir test tipinde ne kadar iyi olduğunun ölçülmesi değildir". 

 

1. Öğrencinin gerçek bilgisini değerlendirmek için sınav biçimini değiştirin. 

Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler öğretilen konuyu bildikleri zaman bile sözel ifade becerileri, bilgiyi işleme hızları ve belleklerindeki zayıflıkları nedeniyle sınavlarda başarılı olamayabilirler. Bazı sınav yöntemleri bütün öğrenciler için daha zordur. Örneğin, bilgiyi hazırlıksız olarak geri çağırmayı gerektiren (klasik) sınavlardan çok, tanımayı gerektiren (ipucu sözcükler sağlayan) sınavlar daha kolaydır. 

• Çoktan seçmeli, doğru-yanlış, boşluk doldurma soruları hazırlayın: Amacımıza uygun sorular olarak kabul edilirler. Yaşı küçük ve dürtüsel olan bazı çocuklar için bu tip sorular işlemeyebilir, bütün seçenekleri okumaksızın yanıt verebilirler.

• Kelime bankalarını kullanın: Doğru yanıtın seçildiği bir sözcük listesi veya iki sütun halindeki yanıtların eşleştirilmesini/ karşılaştırılmasını içeren sözcük bankasının kullanımı öğrencilere "görsel bir suflörlük" sağlar.

• Uzun deneme türü sınavlardan kaçının: Sözel ifadesinde yetersizlik olan öğrenciler, net ve düzenli bir biçimde düşüncelerini ifade etmekte zorluk çekebilirler. Bu tür sınavların yapılması zorunlu ise, sınavda tartışılacak olan anahtar konuları bir sözcük bankası ile öğrenciye sağlamakta yarar vardır.

• Sınavları kısaltın: Gereksinimi olan öğrenciler için sınavı kısaltmak ve daha az soru ile değerlendirme yapmakta yarar vardır.

• Sözlü ya da yazılı sınav uygulayın: Öğrencinin yaşadığı zorluklara bağlı olarak sınav tipi değiştirilebilir. Çok ciddi yazma problemi (hız ve doğruluk açısından) olan öğrenciye sözlü sınav uygulanabilir; yanıtlarını bir teybe okuyabilir ya da öğretmenine yazdırabilir. Okumada ciddi güçlüğü (hız ve doğruluk açısından) olan öğrenciye öğretmen soruları okuyabilir, öğrenci de soruları sözlü ya da yazılı olarak  yanıtlayabilir. Ders sırasında katılımcı ve başarılı olmakla birlikte yazılıda başarısız olan bir öğrenci için sözlü sınav uygulanması da iyi bir yöntemdir.

• Kitabın açık olduğu sınavlar yapın.

 

2. Soru miktarını azaltın ya da ek zaman verin: Ek zaman vermek bazen işe (öğrencinin dikkati dağılmış ve yorulmuş ise) yaramayabilir. Bu durumda en uygun çözüm az soru ile sınavı başlatmaktır.

 

3. Sakin, az uyaranlı bir sınav ortamı seçin: Öğrenci, sınıf ortamında dikkati dağılıyorsa gözetmen eşliğinde tek başına sınava alınabilir.

 

4. Not verme yöntemlerini düzenleyin:

• Öğrencinin en düşük günlük ya da sınav notunu göz ardı edin.

• Yazılı ödev/sınavda yazım yanlışlarını dikkate almayın: Amacınız yazım bilgisini sınamak değilse yazım hatalarını değerlendirmeye almayın. Yazım, ödevin en önemli kısmı ise, yazım kılavuzu kullanmasına izin verin. 

• Öğrencinin ek puan kazanmasına olanak sağlayın: Öğrenci çalışmasını/ projelerini yaratıcı etkinliklerle tamamlayarak, sınavdaki yanlışlarını, yanlış yazdığı sözcükleri düzelterek ek puan kazanabilir. Fazla puan alabileceği yaratıcı projeleri saptayın: Bir tarih dersi için savaşa katılmış emekli bir askerle görüşmesini teybe alması; yabancı dil dersi için, o dili konuşan birisi ile görüşmesini teybe alması; dersle ilgili konularda gazetelerden resimler, makaleler kesmesi veya onları yapıştırdığı bir defter oluşturması vb. 

 

5. Öğrenciye çalışmasını tamamlaması için destek olun: 

Öğrenme güçlüğü olan öğrencinin organizasyon becerilerinin zayıflığı ve zaman algısının bozulması okul çalışmasını zamanında tamamlamasını engeller. Onun  planını gözden geçirmesine yardımcı olun ve tekrar deneyerek görevini bitirmesini sağlayın. 

 

 

 

“Okulda başarılı olan çocuklar yaşam üzerine olumlu bir görüş geliştirirler.”

• Okul ortamından aldıkları destek, gelişimlerinde çok önemli bir işleve sahiptir. 

• Akademik, sosyal ve duygusal açıdan desteklemek, başarısı kadar güven duygusunu da artırıcı bir rol oynayacaktır. 

 

“Çocuklar bilgiyi farklı biçimde işlerler.”

• Özel olduğunu ve değer  verdiğinizi hissettirin. 

• Olumlu ve güven verici bir ilişki kurun.

• Yeni bilgi ve beceriler geliştireceğine  inanın.

• Çabası ve uygun yardımla başarabileceğine inandığınızı ona iletin. 

 

“Her çocuğun gelişimi farklıdır.”

• İlerleme hızlarına sabır gösterin. 

• Gayretine ve ilerlemesine odaklanın.

• Onun için gerçekçi, ulaşılabilir hedefler saptayın.

 

“Çocuklar olumlu rol modellerine gereksinim duyarlar.”

• Arkadaşlarının etiketlendirmelerine ve kıyaslamalarına engel olun. 

• Sınıf arkadaşlarının (çocuğun yanlış davranışına odaklanmalarını önlemek için) önünde davranışlarını eleştirmekten kaçının. 

• Belirtilerine duyarlı (empatik) olun. 

   “Niçin beni dinlemiyorsun?” yerine “Dinlerken zorlandığını biliyorum.” vb.

 

“Yanlışlar öğrenme deneyiminin değerli ve kaçınılmaz bir parçasıdır.”

• Performansına yönelik olarak, yargılayıcı olmadan, tarafsız ve kararlı doğru geri bildirimler vermeye çalışın. 

    “Senin....yapmanı istemiyorum. Ben şimdi senin....yapmanı istiyorum.”vb.

 

“Okul önemli bir deneyimdir.”

• Küçük ya da büyük bütün başarılarını övün.

• Başarısının adımlarını açık bir şekilde tanımlayarak, gayretini  ve coşkusunu artırın.

   “Zamanını çok iyi değerlendirdin. Her gün 15 dakika çalışarak, dönem ödevini zamanında hazırladın.” vb.

 

 

“Yetişkinin hayal kırıklığı bir çocuğa taşıyabileceğinden çok daha fazla sıkıntı yaratır.” 

• Yargılayıcı yorumlar yerine daha olumlu terimlere ve stratejilere odaklanın. 

    “Daha çok çalış, daha çok gayret et.” yerine “Öğrenmene yardımcı olacak daha iyi stratejiler bulalım.” vb.. 

• Çocuğun ilerleme kaydetmediği, başarısız olduğu, gerilediği zamanlarda ona destek ve cesaret verin, hayal kırıklığınızı ifade etmeyin.

 

“Her çocuk ilgileri, yetenekleri, öğrenme   gereksinimleri ve motivasyonları açısından  farklıdır.”

• Başarı ve başarısızlığın nedenlerini algılayışı ile ilgili konuşun.

• Başarısızlığını sadece yeteneğe ya da zekaya (bu özellikler son derece durağandır ve öğrencinin doğrudan kontrolü altında değildir) bağlamasına izin vermeyin.

 

“Öğrenme stilimiz yaşam boyu değişmez ama  yaşamımızı değiştirir.”

• Okulda ve hayatta başarının anahtarı olan öğrenme stillerini tanıyın 

• Güçlü yanlarını geliştirin, zayıf yanlarını destekleyin.

 

“Çocuklarımıza  ne öğrettiğimiz kadar nasıl öğrettiğimiz de önemlidir.”  

• Etkili öğrenme yöntemlerini ve bunların kullanımını öğretin.

• Normal sınıf eğitimine ek olarak, desteklenmesi gereken alanlarda bireysel ya da benzer güçlüğü olan çocuklardan oluşturulan küçük bir grupta kaynak oda desteği verin.

 

“En büyük eşitsizlik, eşit olmayan bireylere eşit davranmaya çalışmaktır.”

• Yardım etmek için hiçbir zaman geç olmadığını unutmayın. 

• Güçlüklerinden, problemlerinden çok yeteneklerine ve onu yüreklendirmeye odaklanın.

• Başarılı olduğu alanları ön plana çıkararak kendilerine olumlu bakış açıları geliştirmelerine yardımcı olun.

 

“İlgiler her zaman kendiliğinden ortaya çıkmaz.”

• Bir bilgi alanına ilişkin ilgilerinin oluşması ve gelişmesine  destek olun.

• Dönem ödevleri ve projeler seçilirken  bu ilgileri dikkate alın.

 

“Başarı bir vitamin gibidir . Ona herkesin gereksinimi vardır.”

• Sorumluluklarını artırın ve deneyimlerinin zenginleşmesine olanak sağlayın. 

• Destekleyici sistemler (akran, sportif-sosyal-kültürel etkinlikler vb.) içinde olmasına yardımcı olun.

• Çocuğun okulda rehberlik ve danışmanlık hizmeti almasını sağlayın.

• Ailesi ve uzmanı ile sürekli iletişim içinde olun. 

 

 

 

Fonetik Farkındalığı Geliştiren Sözcük Oyunları 

 a... harfiyle  başlayan sözcükler bul (a....z)

 sonu z... harfiyle  biten sözcükler bul (z....a)

 sözcüğü harflerine ayır  ‘k-e-d-i’ 

 hangisinde s sesini duyuyorsun? his-kuş

 ortak ses duyuyor musun? kış-hoş

‘kuş’ sözcüğünde k yerine t koyarsak? ‘tuş’ 

 sözcüğü hecelerine ayır  ‘kö-pek’

 ‘sarı’ sözcüğünün ilk harfini söylemezsek? ‘arı’

 ‘kulaklık’ sözcüğünün son hecesini söylemezsek? ‘kulak’

 sözcüğün son harfi ile yeni sözcükler bul ‘ağaç-çam-masa’ 

 kafiyeli sözcükler bul  kum-mum, ört-dört, muz-otuz vb.

 bir cümlede aynı sesi tekrar et/uzat ‘Filizzz kazzz yazzz’

 İsim-Şehir, Adam Asmaca, Scrabble, MagicWords vb. oyunlar

 

Okumaya İlişkin Öneriler 

 kolay, kısa, ilgi çekici okuma parçaları ile çalışma

 parmak, kitap ayracı, kalem ile okuduğunu izlemesine izin verme

 doğru vurgu yapabilmek için noktaları kırmızı, virgülleri sarı ile boyama (tam duruş-yarım duruş), cümleleri eğri çizgilerle ayırma             

 hızdan önce doğruluğa odaklanma

 sessiz ve sesli okuma çalışmalarını bir arada uygulama

 çocuğun kullandığı elinin tarafına oturarak aynı yeri koro halinde okuma (eşli okuma), yanlış okuduğunda susma ve yanlışını düzelttiğinde birlikte okumaya devam etme. 

 okurken sesini teybe alma ve dinleme (okumasını geliştirme ve bilgi edinme amaçlı) 

 

Yazmaya İlişkin Öneriler

 yazılı ödevi azaltma /görevleri parçalara bölme 

 ek zaman verme

 bilgisayar kullanımı

 sözlü sınav ya da uygun sınav biçimi

 not almak için ipuçları

 kopya edilmiş notlar

 yazarken yüksek sesle okumayı destekleme

 beyin fırtınası yöntemiyle yazılı ifade sürecini başlatma 

 dikte çalışması (Biri okur, çocuk yazar, okunan metin önüne konur, yanlışlarını metne bakarak silgi kullanmadan kırmızı kalemle düzeltir. Hata sayısını ve hata tiplerini not eder. Amaç hatalarının farkına varmasını sağlamak ve hata sayısını giderek azaltmaktır.) 

 

Matematiğe İlişkin Öneriler

 parmak ve hesap makinesi kullanma

 ek süre verme

 işlemleri renkli kalemlerle kodlama (toplama işareti mavi vb.)

 problemi yüksek sesle okuma ama yazdırmama

 problemlerde verilen ve isteneni belirleme 

 her bir adımdan sonra kontrol  alışkanlığı

 somut örnekler (objeler, çizimler), gözünde canlandırma (kesirler-pizza, 3x4- üç kasede 4’er şeker vb.) 

 sözel açıklamalar ve ele dayalı etkinlikler bir arada 

 çoklu yöntemler (abaküs, flaş kart, bilgisayar, kafiye,tempo, şiir, şarkı vb.)

 akademik olmayan bir yolla yeni becerileri uygulama fırsatı (alışveriş, sofra kurma, tv programları, araba ile gezi vb. günlük etkinliklerle alıştırma yapma) 

 Monopoly, Kızma Birader vb. oyunlar 

 stratejiler öğretme

7+8=?    7+7=14  öyleyse 7+8=15

9+8=?   10+8=18  öyleyse 9+8=17 

9x3=?   3x9=27  öyleyse 9x3=27  7x6=?  

7x5=35  35+7=42  7x6=42

7x7=49  49-7=42   7x6=42  

 matematik işlemlerinin aşamaları için hatırlatıcı ipuçları -ilk harf stratejisi- (bölmenin aşamaları: böl,çarp,çıkar,indir-’babam çelik çomak istedi’)

 çok adımlı işlemleri küçük parçalara bölme (adım adım çalışma)

 

Dikkat ve Belleğe İlişkin Öneriler

 sınıfta ön sırada ve uygun bir öğrenci modeli ile oturtma

 yer değişikliği, hareket ile dağılan dikkati odaklama

 dikkati dağıldığında üzerinde uzlaşılan bir işaret ile uyarma (örneğin omzuna dokunarak) 

 dikkati dağıldığında kullanacağı‘şimdi buradayım’ tekniğini öğretme “Şimdi buradayım fen dersindeyim, öğretmenimi iyi dinlemeliyim” vb.

 akademik dersleri gün ortasına  yayma

 uygun zaman ve az uyaranlı mekanda çalışma

 molalarla bölünen çalışma süreleri

 bilgiyi tüm duyu organları ile işleme

 yeni bilgiyi aktif olarak düşünmesi ve gözden geçirmesi 

 hatırlanacak ögelerle (kelime, kavram vb.) ilgili görsel imaj oluşturma

 elini kullanmasına, karalamalara, kımıldanmalara izin verme

 anahtar noktaları belirleme

 kim, ne, nerede vb. detaylara odaklanma (5N 1K)

 tekrar etme becerilerini geliştirme 

 bilgilerle yaşam deneyimlerini ilişkilendirme

 tara-sor-oku-tekrar et-gözden geçir şeklinde çalışma düzeni 

(okunacak metnin önce başlık ve alt başlıklarını okumak-tara-, o başlıkları soruya dönüştürmek-sor-, bu sorulara yanıt bulmak amacıyla konuyu okumak ve okurken soruyu sürekli aklında tutmak -oku-, kitabı bakmadan okuduklarını tekrar etmek-tekrar et-, tekrar ettikleri ile kitaptaki bilgileri kıyaslamak-gözden geçir-)  

 görsel ipuçları (renkli kalem, iskelet ana hat, yol gösterici not, poster, grafik, yazı panosu, post-it, kart vs.)

 

Dikkat ve Belleği Geliştiren İşitsel Oyunlar

 sayı tekrarı ‘384’ (Başardıkça artırılır. 3,4,5.... dizili)

 nesne tekrarı ‘silgi, resim, pencere’ (Başardıkça artırılır.)

 “Ben pikniğe giderken ip (ip,top; ip,top, kilim) aldım.” (Herkes bir önceki cümleye yeni bir sözcük ekler.)

 verilen yönergeye uyma oyunu (“Odana git, ikinci çekmeceyi çek, mavi şortunu getir.” vb.)

 “Ben bir şey tutuyorum (Nesi var?)” oyunu

 “Kulaktan kulağa”oyunu  vb.                                                                                 

 

Dikkat ve Belleği Geliştiren Görsel Oyunlar

 hafıza kartları,

 farkları-benzerlikleri bulma

 bulmaca

 Sudoku vb.